بسم الله الرحمن الرحیم
بایدها و نبایدها درجشن نيمه‌شعبان
گردآورنده: احمد شاه‌نظري‌درچه
فرقي نمي‌كند اهل كدام شهر و ديار باشيد. همين‌كه ماه شعبان از راه مي‌رسد، فكر و ذكر خيليها به جشن نيمه شعبان معطوف مي‌شود. مثلاً اين‌كه كوچه و خيابان اطراف زندگيمان را با چه وسايلي تزئين كنيم؟ براي پذيرايي بهتر چه چيزي را تدارك ببنيم و هزينه اين تداركات را از كجا فراهم كنيم؟ با چه كساني همكاري كنيم؟ يا چه كارهايي براي جشن انجام دهيم؟ كه هم مثبت و فرهنگي بشود و هم جذّاب و منحصر به فرد!
حضرت امام خميني(ره) مي‌فرمايند: «ماه شعبان ماه بزرگي است كه در آن، بزرگ مجاهد هم عالم بشريت، متولد شد و پانزده آن حضرت مهدي موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف پا به عرصه وجود گذاشته و ما بايد در اين‌طور روزها و در اين‌طور ايّام توجه كنيم كه خودمان را مهيّا كنيم از براي آمدن آن حضرت.»[1]
حضرت آيت الله بهجت(ره) مي‌فرمايند: «آيا مي‌شود رئيس و مولاي ما، حضرت ولي‌عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف محزون باشد و ما خوشحال باشيم؟! او در اثر ابتلاي دوستان، گريان باشد و ما خندان و خوشحال باشيم و در عين حال، خود را تابع آن حضرت بدانيم؟!»[2]
عيد مؤمن همان لحظه‌هايي است كه به شيطان و نفس خود غلبه پيدا كند و عزاي او روزي است كه به گناه مبتلا مي‌شود ولي متأسفانه مي‌بينم كه امروز با نام عيد و جشن نيمه شعبان اقدامات و برنامه‌هايي صورت مي‌گيرد كه نه تنها با جشن و عيد مؤمن سازگاري ندارد بلكه با نام جشن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف خودمان سرگرم گناه مي‌كنيم.
«انتظار ظهور و فرج امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف با اذيت دوستان آن حضرت سازگار نيست! از گناه ما و به خاطر اعمال ماست كه آن حضرت هزار سال در بيابان‌ها، در به در و خائف است».[3]
اسلام تنها دين اندوه و غم و گريه و زاري نیست بلكه اسلام دين نشاط است اما در شادي‌ها نبايد غفلت باشد شما زندگي را مانند يك پلّكان فرض كنيد كه هر قدمي بر آن مي‌گذاريم، يك قدم هم بالا مي‌آييم. هركس كه نگاه كرد و ديد در حال جلو رفتن است، حتي يك گام، اين نشانه بالا آمدن و نشانه شادي است.
ما در سبك زندگي اسلامي نياز داريم كه سبك زندگي مردم تغيير كند مثلاً در مورد شادي و الگوهايي كه داريم ما حتي در مراسمات جشن حتماً بايد مراسمات آن‌چناني بگيريم تا شاد باشيم! حتماً بايد خيلي چيزها را به بازي و شوخي بگيريم تا شاد باشيم! در صورتي كه امروزه خيليها از نظر شرعي مقيّد هم هستند و در عين حال شادند. شادي‌هايي كه در آن غفلت نيست، انحراف نيست! البته كه ماها عصمت نداريم ولي مي‌توانيم شادي پسنديده داشته باشيم زيرا الگوي ما پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل‌بيت علیهم السلام هستند. در روايات ما آمده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هميشه لبخند روي لبانش جاري بوده است و اميرالمؤمنين علیه السلام هم يك انسان بشّاش بوده‌اند.
پاسداشت جشن نیمه شعبان
ما در شادي نيمه‌شعبان بايد بدانيم كه انتظار فرج يعني زنده نگه داشتن روح انقلابي در خودمان و تلاش براي گسترش جهاني و آماده باش جهاني. يكي از نكاتي كه بايد مواظب باشيم، آن است كه مسأله انتظار و ظهور و عشق به حضرت مهدي علیه السلام و امثال آن‌ها كم‌ارزش و تبديل به بازي نشود. چه كساني در جبهه باطل، مقابل ياران ذخيره الهي و حضرت حجت علیه السلام قرار خواهند گرفت؟ انتظار و شادي ما بايد عاشورايي باشد نه انتظار يك آدم راحت‌طلب و عيّاش؛ كه به اسم اين‌كه آقا مي‌آيند و خودشان كارها را درست مي‌كنند، از خودشان سلب تكليف مي‌كنند. در روايت داريم كه منتظر مهدي علیه السلام كسي است كه در عصر غيبت، اهل گناه و نافرماني الهي نباشد.
بايد بدانيم كه نمي‌توان به بهانه شاد شدن و شاد كردن ديگران از گناه بهره جست. به همين جهت است كه پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در سفارش به ابوذر مي‌فرمايند: آدمي (گاه) در جمعي براي خنداندن آنان سخني مي‌گويد و به سبب آن، در جهنم به فاصله آسمان تا زمين سقوط مي‌كند.
خلاصه آن‌كه صحيح نيست با شادي‌هايي كه مفاسدي بزرگ در پي دارند، سرگرم شد؛ هرچند خود شادي به حسب طبع آدمي، مطبوع و مطلوب انسان است، در نتيجه گرچه انجام برخي اعمال، باعث شادي مي‌شوند. امّا در اسلام از آن‌ها نهي شده است. مثلاً ارتباط و اختلاط زن و مرد در خارج از چهارچوب مورد پذيرش اسلام، موسيقي و ترانه‌هاي مبتذل، نمايش و ديدن فيلم‌هاي ناهنجار، اسراف، هتك شخص يا اشخاص به بهانه شاد كردن ديگران نمونه‌هايي از اين امورند.
نيمه‌شعبان، شب بسيار مباركي است، اين شب شبي است كه خداوند متعال آن را براي اهل‌بيت علیهم السلام قرار داده است، آن‌گونه كه شب قدر براي پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم قرار داده شده است. از جمله بركات اين شب، ولادت با سعادت منجي عالم بشريت حضرت مهدي علیه السلام در سال 255 هجري قمري در سامرا است.
اعمال شب نيمه‌شعبان
اول: غسل؛ طبق روايتي از امام صادق علیه السلام سبب كم‌شدن گناهان معرفي شده است.
دوم: احياء اين شب به نماز، دعا و استغفار. رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم مي‌فرمايند: هركس شب عيد و نيمه‌شعبان را با عبادت زنده بدارد، در روزي كه همه قلب‌ها بميرند، قلب او نخواهد مرد.[4] امام علي علیه السلام نيز در فضيلت نيمه‌شعبان مي‌فرمايند: در شگفتم از كسي كه اين چهار شب از سال را به بيهودگي بگذارند؛ شب عيد فطر، شب عيد قربان، شب نيمه‌شعبان و اولين شب از ماه رجب.[5]
سوم: زيارت امام حسين علیه السلام كه در اين شب از افضل اعمال است. امام صادق علیه السلام فرمودند: هركس دوست دارد يكصد و بيست چهار هزار پيغمبر با او مصافحه كنند، در نيمه‌شعبان قبر امام حسين علیه السلام را زيارت كند. زيرا ارواح پيامبران به اذن خدا در اين شب به زيارت قبر آن حضرت مي‌روند.
چهارم: قرائت صلوات هر روز ماه شعبان
پنجم: قرائت دعاي كميل[6]
ششم: ذكر صد مرتبه سبحان الله، صد مرتبه الحمدالله، صد مرتبه الله اكبر و صد مرتبه
لا احد الّا الله.
هفتم: خواندن نماز جعفر طيار[7]
هشتم: خواندن نماز شب نيمه‌شعبان كه چهار ركعت است، به دو سلام و در هر ركعت، يك بار حمد و صد بار سوره توحيد.[8]
احكام جشن‌هاي نميه‌شعبان
مهم‌ترين آداب شادي عبارتند از:
الف) مجالس شادي همراه با گناه نباشد
ب) شادي با اذيت و آزار همراه نباشد.
ج) همراه با خوانندگي ونوازندگي مجالس عيّاشي نباشد
د) همراه با لهو نباشد
هـ) همراه با رعايت نكاتي هم‌چون عدم استفاده از امكانات و پول‌هاي حرام، بدون تفاخر و رياكاري باشد، همراه با حفظ حجاب و عدم اختلاط زن و مرد باشد، بدون اسراف باشد، از نصب تصاوير نامناسب پرهيز شود، از نواختن و پخش آهنگ‌هاي مسأله‌دار دوري شود، از مسدود شدن مسير كوچه‌ها و خيابان‌‌ها جلوگيري شود.
از مراجع معظلم تقليد پرسيده شده است كه اخيراً در ميلاد ائمه معصومين علیهم السلام يا مناسبت‌هاي ديگر، تحت عنوان موسيقي سنتي، كنسرت‌هاي موسيقي برپا مي‌كنند. رواج اين‌گونه حركات از سوي هر گروه و نهاد در فرهنگ‌سراها، مساجد و حسينيه‌ها چه صورتي دارد و آيا اساساً با توجه به سيره ائمه معصومين علیهم السلام مي‌توان به نام اهل‌بيت علیهم السلام به چنين اقداماتي دست زد؟
آيت الله خامنه‌اي: «هرگونه خوانندگي و نوازندگي كه متناسب با مجالس عيش و نوش و خوش‌گذراني باشد، جايز نيست و از هر كاري كه با شئونات مساجد و حسينيه‌ها سازگار نباشد، بايد اجتناب كرد.»
آيت الله فاضل: به طور كلي هر امري كه هتك و بي‌احترامي به ائمه اطهار علیهم السلام تلقّي شود، جايز نيست و ظاهراً مجموع اين اعمال عرفاً هتك محسوب مي‌شود.
آيت الله بهجت: «برپايي و شركت در اين مجالس حرام است.»
آيت الله تبريزي: «اجراي موسيقي در مجالس معصومين علیهم السلام مطلقاً جايز نيست و نواختن موسيقي لهو و گوش دادن آن، هرچند در غيرمجالس معصومين علیهم السلام باشد، حرام است و بين انواع موسيقي لهوي، فرقي در حرمت نيست.»
آيت الله مكارم: «كليه صداها و آهنگ‌هايي كه مناسب مجالس لهو و فساد است، حرام است.»[9]
معيارهاي شادي چيست؟
- اطاعت خدا
- پرهيز از گناه
- احياي ارزش‌هاي ديني
- احياي حق
- از بين رفتن باطل
- تحوّل معنوي
بايد دقت كرد كه آفتِ ثمرات محبت به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف يك چيز است و آن گناه است، گناه به هر شكل و به هر طريق و هر عنواني انسان را هلاك مي‌كند. امام باقر علیه السلام فرمودند: «هرگاه خداوند تبارك و تعالي بر خلقش غضب نمايد، ما را از مجاورت ایشان دور مي‌كند.» آيا بيچارگي بالاتر از اين است كه انسان از اهل‌بيت علیهم السلام دور شود؟
قرآن كريم باصراحت مي‌فرمايند مردان باايمان و زنان باايمان، پشت و پناه اجتماعي يكديگرند: «المؤمنون و المؤمنات بعضهم اوصياء بعض.»[10] براي اين‌كه خصلت انسان اين است كه در جامعه نمي‌توانند تنها زندگي كنند. همكاري و تعاون در راه تأمين نيازهاي گوناگون اجتماعي از نيازهاي جاري متعارف گرفته تا نيازهاي معنوي.
آيا بهتر نيست به جاي برنامه‌هاي پرخرج، به ياري دختران و پسران دم‌بَخت شتافت؟!
اميدواريم كه با برنامه‌ريزي و هدايت مراسمات اعياد اسلامي در جهت تقويت معرفت ديني و محبت اولياي الهي و هم‌چنين با الگوپذيري از سيره اهل‌بيت علیهم السلام و اولياء الهي هم‌چون جهانگيرخان قشقايي‌ها آسمان معنوي زندگيمان را نورافشاني كنيم.
و با اقداماتي جايگزين به جاي گناه در جشن نيمه‌شعبان از جمله: احياء شب نيمه‌شعبان، متمركز كردن جشن‌ها در مساجد و حسينيه‌ها و مهديه‌ها و مكان‌هاي مذهبي و محور قرار دادن آن‌ها، ارتباط و مشاوره با روحانيت، احياء و برگزاري مراسم زيارت آل‌ياسين و دعاي ندبه و زنده نگه‌داشتن امر به معروف و نهي از منكر هم در مورد اشخاص و هم در مورد نهادها و سازمان‌ها، گاهي در جهت خشنودي قلب امام زمان علیه السلام برداريم.
اللهم عجل لوليك الفرج
[1]. صحيفه امام، ج12، بيانات امام خميني(ره).
[2]. زمزم عرفان، ص77.
[3]. نكته‌هاي ناب، رضا باقي‌زاده، ص147.
[4]. وسائل الشيعه، ج7، ص478.
[5]. وسائل الشيعه، ج8، ص109.
[6]. فرهنگ فقه، ج3، ص405.
[7]. عروة الوثقي، ج3، ص405.
[8]. جامع عباسي، ص200.
[10]. توبه.
