سربازی امام زمان (علیه‌السلام): الگوی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)

حضرت حجت الاسلام و المسلمین استاد کلباسی (حفظه‌الله)
مرکز تخصصی مهدویت – ۱۴۰۴/۸/۹

مقدمه

سربازی امام زمان (علیه‌السلام) یکی از مفاهیم محوری در اندیشه شیعی است که نه به معنای انتظار منفعلانه؛ بلکه به معنای آمادگی فعال و مستمر برای یاری حجت خدا تعریف می‌شود. این مقاله بر اساس سخنرانی استاد کلباسی، به بررسی ابعاد مختلف سربازی امام زمان با تأکید بر الگوی حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌پردازد.

۱. اسوه بودن بزرگان در قرآن کریم

خداوند متعال در قرآن کریم شخصیت‌های برجسته‌ای را معرفی کرده است تا مردم به آنان تأسی جویند. این معرفی نه برای صرف اطلاع، بلکه برای الگوبرداری و پیروی است. در آیه ۲۱ سوره احزاب، خداوند می‌فرماید: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ «قطعاً برای شما در رسول خدا اسوه حسنه‌ای است».

همچنین در مورد حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) در آیه ۴ سوره ممتحنه فرمود: «قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ»؛ «به یقین برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم وجود داشت».

قرآن کریم در سوره انبیاء آیه ۹۰، پس از نام بردن هجده پیامبر، خطاب به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُدَاهُمُ اقْتَدِهْ»؛ «آنان کسانی هستند که خدا آنان را هدایت کرد، پس[ای پیامبرم] به هدایت آنان اقتدا کن». این دستور از باب «ایاک اعنی و اسمعی یا جارة» است؛ یعنی مخاطب اصلی امت اسلامی است که باید به هدایت انبیا و اولیا اقتدا کنند.

مقام حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)

آیه تطهیر در سوره احزاب: «إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا»؛ «خدا چنین می‌خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند»؛[احزاب: 33] هرچند ضمن آیات مربوط به همسران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده است؛ ولی به اعتراف علمای شیعه و بسیاری از علمای اهل تسنن، شامل پنج تن آل عبا می‌شود و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) نیز از جمله آنان است. این آیه مقام طهارت را برای ایشان ثابت می‌کند و حدیث کسا نیز مؤید این مقام منیع است.

همچنین سوره انسان که درباره امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و اهل‌بیت نازل شده، مقامات والای آنان را بیان می‌کند. در این سوره چهارده پاداش برای آنان بیان می‌کند؛ ولی از حورالعین در این سوره اسمی به میان نیاورده است. علامه آلوسی از علمای اهل تسنن در تفسیرش می‌گوید که خدای مهربان به خاطر احترام مقام حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در این سوره نامی از حورالعین به میان نیاورده است.[روح المعانی، آلوسی، ج29، ص158]

۲. مفهوم سربازی امام زمان (علیه‌السلام)

طلبگی و خدمت دینی در واقع سربازی امام زمان (علیه‌السلام) است. این سربازی به مناسبت اینکه امام حی و حاضر و آینده‌ساز است، دارای خصوصیات ویژه‌ای است که در وجود حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به وضوح مشاهده می‌شود.

سرباز امام زمان باید رفتاری مناسب و شایسته داشته باشد. تمام زندگی حضرت زهرا و امیرالمؤمنین (علیهما‌السلام) یک نمونه کامل از سربازی امام و پیشوای زمان است.

الگوی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در دوران کودکی

حضرت زهرا در کودکی مادرش را از دست داد. زمانی که ایشان همراه با پدرش در شعب ابی‌طالب بودند. اگر حضرت در پنجم بعثت متولد شده باشند، با توجه به اینکه شعب ابی‌طالب در سال هفتم بعثت بود، حضرت حدود دو ساله بودند. در پایان شعب حدود پنج ساله بودند. دختر در این سن بیشتر از پسر به مادر نیاز دارد و آسیب‌پذیرتر است.

این شخصیت در آن سنین کمی که داشت، به جای مهرطلبی از پدر، به مهرورزی نسبت به پدر می‌پردازد. به همین دلیل لقب «ام ابیها» (مادر پدرش) را یافت. در دوران کودکی، حضرت مراقب پدر بود. واقعه‌ای که مشرکان شکمبه شتر را روی سر پیامبر انداختند، حضرت آمد و سر و صورت پیامبر را تمیز کرد.

این تنها زدودن عوارض ظاهری نبود، بلکه نمادی از وظیفه سربازان امام زمانش است که با حفظ تقدس و جلوگیری از آسیب به مقدسات شروع می‌شود. اگر کسی با عنوان سربازی، نام امام را خراب کند، بسیار سنگین است. «کونوا لنا زیناً و لا تکونوا لنا شیناً»؛ «زینت ما باشید نه ننگ ما».[امالی، صدوق، ص400] عوارضی که معنوی است و به عقاید مردم ضربه می‌زند، بسیار خطرناک است.

۳. ابعاد سربازی امام زمان

الف) علم همراه با هنر

سرباز امام زمان باید از نظر علمی قوی باشد و توان پاسخگویی به شبهات را داشته باشد. باید علم‌آموزی کند و هم علم و هم هنر داشته باشد. امروز روزگار هنر و چندرسانه‌ای است. همان‌طور که سعدی و حافظ با هنر ادبی تأثیرگذار بودند، امروز نیز باید از ابزارهای نوین بهره برد.

ب) حرکت و تلاش مستمر

یکی از جنبه‌های دیگر سربازی، حرکت و تلاش مداوم است. زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) پر از هجرت و حضور در صحنه‌های مهم بود: جنگ احد، احزاب و سایر غزوات. حضرت در مسجد حاضر می‌شدند و در همه صحنه‌ها نقش داشتند.

حضرت با وجود چهار فرزند خردسال، در شرایطی زندگی می‌کردند که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در هشتاد و چند سریه و غزوه شرکت داشتند. روایتی است که امیرالمؤمنین وارد خانه شدند و از خوردنی پرسیدند، معلوم شد دو سه روز است که چیزی در خانه نیست. بر همین اساس حضرت فرمود: چرا نگفتی؟ حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها فرمود: از پدرم شنیدم که چیزی از علی نخواه که شرمنده شود.

ج) ایستادگی حضرت زهرا(س) در برابر انحراف

نقش حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها بعد از ارتحال پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در جدا کردن خط اصیل اسلام از خط جاهلیت، بسیار حیاتی بود. تمام زندگی حضرت از دوران کودکی تا شهادت در مسیر حجت خویش بود. تربیت نسل نیز برای همین هدف صورت گرفت.

۴. الگوهای معاصر سربازی امام زمان(س)

در زمان خودمان نیز الگوهایی برای سربازی وجود دارند. امروز جامعه ما به شدت نیاز دارد که کسانی باشند که نقش سربازی را ایفا کنند؛ هرجا خلایی هست، آن را پر کنند.

استاد قرائتی؛ الگوی زنده

جناب استاد قرائتی نمونه بارز سربازی امام زمان علیه‌السلام بود. ایشان منتظر دعوت نمی‌ماند. از ده سال قبل از انقلاب، کلاس‌های قرآن در خانه خود برگزار می‌کرد. روی کاغذ می‌نوشت که کلاس قرآن دارد و از کاسبان محل و نوجوانان دعوت می‌کرد.

ایشان چون پول نداشت، دستگیره‌هایی که همسرش بافته بود را به عنوان جایزه به شرکت‌کنندگان می‌داد و می‌گفت: «امروز چیزی می‌خواهم به شما بدهم که شما را از آتش نجات می‌دهد».

استاد قرائتی اگر جایی احساس می‌کردند وظیفه است، بدون دعوت می‌رفت. شأن و مقام، یا اینکه مستمع هست یا نه، برایش مهم نبود. چهار سال جمعه‌ها از قم با هزینه خودشان به کاشان می‌رفت و برای نوجوانان کلاس می‌گذاشت. در این راه حرف‌های زیادی شنید، اما ایشان حس کرده بود که باید نسل نو را دریافت کنند.

برنامه‌ریزی برای استفاده از فرصت‌ها

یکی از علما که برای عمل جراحی به اروپا رفته بود، دید که در بیمارستان شماره‌ای نوشته شده که اگر خسته شدید و نیاز داشتید به این شماره زنگ بزنید. وقتی زنگ زد، یک کشیش بود که مردم را به آرامش و مسیحیت دعوت می‌کرد.

این نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی برای استفاده از فرصت‌ها ضروری است. جامعه ما به شدت به این نیازمند است. گاهی ظاهر افراد مناسب نیست، اما اخلاق و نگاه ما می‌تواند آنها را جذب کند. کسانی موفق هستند که با مردم و در میان مردم باشند.

۵. چالش‌های سربازی امام زمان(ع) در عصر حاضر

سربازی امام زمان در زمان حاضر سنگین‌تر و مشکل‌تر از گذشته است. فضا، ابزارها و شرایط متفاوت است. اما کسی که در این مسیر گام بردارد، توفیقات زیادی نصیبش می‌شود.

مشکل فاصله میان طلاب و جامعه

گاهی طلبه تبدیل به کارمندی معمم می‌شود، درحالی‌که آخوند کسی است که با مردم در ارتباط باشد و دلسوز باشد و کار طلبگی کند. اگر چنین شخصی دلسوز و با اخلاق خوب باشد، مردم به شدت به او نیازمندند.

نیاز به حضور فعال

ما گاهی به یک شغل اکتفا می‌کنیم که بدون سر و صدا برویم و بیاییم. در حالی که باید حضور فعال و تأثیرگذار داشته باشیم. نباید منتظر دعوت رسمی بمانیم، بلکه باید خودمان فرصت‌ها را جست‌وجو کنیم.

نتیجه‌گیری

سربازی امام زمان (علیه‌السلام) یک مفهوم جامع است که ابعاد مختلفی دارد: علم، هنر، حرکت، تلاش، حفظ تقدس، استفاده از فرصت‌ها و حضور فعال در جامعه. حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) کامل‌ترین الگوی این سربازی است که از کودکی تا شهادت در مسیر یاری امام زمان خود (پیامبر اکرم) گام برداشتند.

امروز نیز ما نیاز داریم که با الگوبرداری از حضرت زهرا و پیروی از راه بزرگانی چون استاد قرائتی، در هر جایگاهی که هستیم، نقش سربازی امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را ایفا کنیم و منتظر آن روز موعود با آمادگی کامل باشیم.

این مقاله کوتاه بر اساس سخنان حضرت استاد در جمع هیئت خانوادگی، در مرکز مهدویت تنظیم شده است.

والسلام علیکم و رحمةالله