پایان نامه ی سطح چهار(دكترا)
استاد راهنما: آیة الله مهدی هادوی تهرانی
استاد مشاور: حجة الاسلام والمسلمین عزّالدین رضانژاد
رحیم لطیفی
سال : 1386 ش
چكیده رساله ـ
رساله پیشرو برآن است تا ثابت كند:
وجود امام بسیار فراتر از منصب حاكم سیاسی است.
امام و حجت الهی همواره در عالم آفرینش است.
او دارای ولایت و تصرف در عالم است و غیبت یا غصب مقام سیاسی او هیچ گاه مانع انجام وظایفش نمی شود، او واسطه ی در تدریج آفرینش از مبدأ متعال است، او غایت و هدف خلقت است، او وجود شریفی است كه در برترین مراحل هستی حضور دارد، او كاملی است كه تمام ناقص ها برای اكمال به او نیازمند اند.
اگر او نباشد آفرینش قابلیت دریافت هستی را ندارد و آفرینش محقق نمی شود اگر او نباشد خلقت بدون غایت و محكوم به شكست است، تا او هست تكامل هست، هستی معنی دارد با رفتن او آدم و عالم می رود و قیامت می شود.
دراین رساله سعی می شودتا مبنای الاهیاتی وفلسفی شؤن امامت مانندصدور خوارق وانجام كرامت تبیین و تحلیل شود.
اثبات این تئوری درگرو تثبیت دو امر است:
1- با بهره گیری از منابع نقلی (قرآن وسنت) و عقلی (كلام و فلسفه و عرفان) موجودی ثابت می شود كه از طرفی دارای كمالات سعی است و در عین حال مخلوق هم است.
2- این موجود همان خلیفة الله و در عصر پس از رسول اكرم ، امامان هستند.
آنچه گفته شد در گام نخست، ازمتون دینی (قرآن و روایات) قابل حصول است و درگام بعدی پژوهش های كلامی، فلسفی و عرفانی مؤید آن است؛ این رساله ـ درحدتوان ـ ادعای مذكوررا با مراجعه به قرآن، سنت، مكاتب كلامی، فلسفی ومشرب عرفانی به تبیین وتثبیت می رساند.
روش این تحلیل این گونه است كه ابتداء فلسفه خلقت درهریك ازمتون دینی و مكاتب فكری بررسی وسپس امام، حجت الهی، صادرنخست،انسان كامل و…از دید هر یك ازاین مشرب ها معرفی می شود تا نقش وجایگاه این وجود درهستی معلوم شود.
البته این رساله ادعا ندارد كه سخن نهایی را گفته است، بلكه می خواهد روزنهء فرا روی پژوهشگران این وادی بگشاید به ویژه كه نگاه هستی شناسانه به وجود امام كمتر به صورت مشروح و یكجا بحث شده است.
نگاهی هستی شناسانه به امام و بررسی نقش وجودی آن در فلسفه و روند خلقت دست كم به دو مبنا نیاز دارد؛ یكی پذیرش ولایت تكوینی امام و دیگری؛ تحلیل كیفیت ایجاد عالم بر اساس نظام اسباب و مسببات تا در پرتو آن جایی برای نقش امام در روند خلقت باز می شود.
مبنای نخست ـ
عنصر ولایت كه حد مشترك و اساس پدیده نبوت و امامت است، برای امام نوعی اقتدار و تسلط تكوینی می دهد.
ولیّ وولایت در لغت، قرب و نزدیكی است كه نوعی حق تصرف و سرپرستی را بدنبال دارد.
عمده ویژگی ولایت در سخن متكلم و مفسر و عارف عبارت است از: نزدیكی ویژه به خدا، علم ومعرفت عالی به خدا، پیروی محض از خدا و انجام برخی تصرفات ویژه.
بر اساس یافته های عقلی و داده های دینی، ولایت تكوینی و تشریعی، بالذات و مستقل از آن خدا است و خداوند براساس حكمت و شایستگی اولیاء مراتبی از ولایت را به آن ها عطاء كرده است.
قرآن وروایات نخستین طراح اندیشه ولایت بوده كه پس از آن در منابع تفسیری و كلامی و عرفانی
این موضوع پی گیری و انبیاء و امامان واجد این مقام معرفی شده اند.
وجود انسانی كه دارای تصرفات تكوینی باشد مورد تایید هستی شناسی مشأیی واشراقی و عرفانی و حكمت متعالیه است.
پذیرش وجود ولزوم ولیّ الله در روند خلقت هم ساز با نظام اسباب ومسببات و توحید در خالقیت است، چون هر گونه فعالیت ولیّ الله در طول و به اذن خداست واین اندیشه با تفویض و غلو بسیارفاصله دارد چون تفویض وغلویعنی واگذاری اموری به غیر خدا كه خداوند دیگر تأثیر و كنترل در آن نداشته باشد.
تصرفات تكوینی ولیّ الله بر اساس یك سری مبانی است كه مورد پذیرش شرع وعقل است و در دستگاه های هستی شناسی قابل تحلیل وتجزیه است مانند؛ برخورداری ولیّ الله از نفس مجرد وقوی، مرتبهء بالایی وجودی، علم فعلی و برتر، وداشتن وظایف و شئوناتی مانند، حاكمیت براجتماع، هدایتگری و…
اثبات مقام ولایت برای انبیاء و به ویژه برای رسول خاتم و استمرار آن در وجود امامان اهل بیت از متون دینی قابل اثبات است.
مبنای دوم ـ
صدور هستی از مبدء اول بر اساس نظام اسباب و مسببات و وجود عوالم وسایط؛ مورد نظر پذیرش دینی وفلاسفهء همچون؛ افلاطون، ارسطو، فلوطین، ابن سینا، شیخ اشراق و عارفان می باشد.
در بخش های بعدی نقش واسطه گری و تأثیر امام در روند خلقت مستدل می شود.
فاعلیت و تأثیر گزاری وسایط در طول وبه اذن خداست و فاعلیت خدا مستقل و بالذات است.
متكلم، عالم و آدم و دستورات الهی را ناشی از وجود و عطاء و لطف الهی می داند و بر این اساس واسطهء رسانیدن ودریافت این الطاف درمرتبه ی نخست همان وجود برتری است كه حجت و امام است.
